Πέμπτη 21 Μαρτίου 2013
Η καταγραφή των εκκλησιών στη Σαντορίνη
«Σαντορίνη – Θήρα, Θηρασία, Ασπρονήσι, Ηφαίστεια» του Ιωάννη Μιχ. Δανέζη αλλά και σε δευτερεύουσες
πηγές ανακαλύπτουμε ότι το σύνολο των ορθόδοξων ναών καθώς
και τα ξωκλήσια στα χωριά της Σαντορίνης είναι 329.
Σε αυτόν τον αριθμό θα πρέπει να προσθέσουμε έξι παρεκκλήσια της περιοχής της Μονής Προφήτη Ηλία, δύο της Μονής του Αγίου Νικολάου, ένα της Παλαιάς Επισκοπής και τις 14 εκκλησίες της Θηρασίας, φτάνοντας έτσι στον αριθμό 352.
Σε αυτόν τον αριθμό προστίθενται και 10 καθολικοί ναοί.
Μετά από σχετική έρευνα, γίνεται παρακάτω μία ονομαστική
αναφορά των ήδη καταγεγραμμένων ναών, παρεκκλησιών και
μοναστηριών, όπου υπάρχουν, ανά περιοχή του νησιού: .....
ΟΙΑ
1. Αγία Κυριακή (κέντρο Οίας)
2. Κυρά Παναγιά (Μπαξέδες)
3. Άγιος Κωνσταντίνος (Μπαξέδες)
52
4. Σταυρός (βουνό Οίας)
5. Προφήτης Ηλίας (βουνό Οίας)
6. Παναγία Κοίμηση (Φοινικιά)
7. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος (κέντρο Οίας)
8. Υπαπαντή (Φοινικιά)
9. Αγία Ματρόνα (Φοινικιά) (1750 – 1900)
10. Ευαγγελισμός (Φοινικιά)
11. Άγιοι Ανάργυροι (Περίβολας)
12. Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (νεκροταφείο)
13. Άγιος Γεώργιος (Περίβολας) (1966)
14. Άγιοι Θεόδωροι (Περίβολας)
15. Άγιος Γεώργιος (Φοινικιά)
16. Άγιος Αρτέμης (κέντρο Οίας)
17. Άγιος Αθανάσιος (Θόλος)
18. Άγιος Σπυρίδωνας (κέντρο Οίας)
19. Ανάσταση (κέντρο Οίας) (1750-1900)
20. Άγιος Χαράλαμπος (κέντρο Οίας)
21. Παναγία Πλατσανή (κέντρο Οίας) (1965)
Ένας ψαράς βρήκε στη θάλασσα την εικόνα της Παναγίας, που
του μίλησε και του είπε να χτίσουν μία εκκλησία, που να βλέπει
προς την Κρήτη, γιατί η εικόνα προερχόταν από κατεστραμμένη
εκκλησία της Κρήτης. Επειδή η εικόνα πλατσούρισε στα νερά, η
Παναγία λέγεται Πλατσανή.
22. Άγιος Νικόλαος (Αρμένη)
23. Άγιος Νικόλαος (Αμμούδι)
24. Παναγία Μετόχι (κέντρο Οίας)
Επειδή ανήκει στη Μονή Χοζοβιώτισσας της Αμοργού
25. Παναγία Αγίων Πάντων (κέντρο Οίας)
Η σωστή ονομασία του ναού είναι Άγιοι Πάντες, επειδή εδώ
υπάρχει η εικόνα τους
26. Άγιος Λευτέρης (κέντρο Οίας)
27. Ταξιάρχες (κέντρο Οίας)
28. Αγία Τριάδα (κέντρο Οίας) (1750 - 1900)
29. Αγία Παρασκευή (κέντρο Οίας)
30. Άγιος Δημήτριος (κέντρο Οίας) (1955)
31. Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (Φοινικιά)
32. Παναγία του Αγγελάκη (Θόλος)
Επειδή κάποιος ιδιοκτήτης της εκκλησίας ονομαζόταν Αγγελάκης
33. Άγιοι Εφτά Παίδες (κέντρο Οίας)
34. Αγία Κυριακή (Μπαξέδες)
35. Άγιος Σώζος (κέντρο Οίας) (προ του 1680)
36. Άγιος Βασίλης (Περίβολας)
37. Άγιος Σάββας (Αμμούδι)
38. Αγία Αικατερίνη (κέντρο Οίας)(1750 – 1900)
39. Άγιος Αντώνης (κέντρο Οίας)
40. Άγιοι Απόστολοι (κέντρο Οίας)
41. Άγιος Νικόλας ο Περαματάρης (μεταξύ Αρμένης και Αμμουδιού)
Βρίσκεται σε ένα νησάκι, που χωρίζεται από την Οία με ένα
μικρό πέρασμα
42. Άγιος Λάζαρος (Περίβολας)
43. Χαριτωμένος (Θόλο)
Η πραγματική ονομασία του ναού είναι Άγιος Κύρηκος και Αγία
Ιουλίτα. Χαριτωμένος ονομάστηκε, επειδή εδώ έφερναν άρρωστα
παιδιά και οι άγιοι τους έκαναν τη χάρη και τα θεράπευαν.
44. Άγιος Πέτρος (Φοινικιά)
45. Άγιος Ιωάννης ο Θαλασσινός (Βόρεια της Οίας)
Ονομάζεται έτσι επειδή βρίσκεται κοντά στη θάλασσα
46. Ανάληψη (κέντρο Οίας)
47. Άγιος Λουκάς (Θόλος)
48. Παναγία η Μαρουλιανή (Φοινικιά)
Η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε μέσα στα μαρούλια
49. Άγιος Βασίλης (φανάρι Οίας)
50. Άγιοι Απόστολοι (φανάρι Οίας)
51. Χριστός Ηρώων (κέντρο Οίας)
Επειδή η εκκλησία βρίσκεται πίσω από το μνημείο των Ηρώων.
52. Χριστός τα πλάγια (κέντρο Οίας)
ΗΜΕΡΟΒΙΓΛΙ
1. Παναγία η Μαλτέζα (κέντρο του χωριού)(1650)
Ο πλοίαρχος Θεόδωρος Μπορλής που ταξίδευε με το πλοίο του
προς την Μάλτα βρήκε την καθολική εικόνα της Παναγίας στο
λιμάνι του νησιού και την μετέφερε στην Σαντορίνη, όπου και
έκτισε τον ιερό ναό με την επωνυμία η Παναγία η Μαλτέζα
2. Άγιος Ιωάννης ο Κατηφόρης (Δυτικά του χωριού) (1966)
Η εκκλησία βρίσκεται σε κατηφορικό δρόμο του χωριού
3. Άγιος Αντώνης (Βόρεια του χωριού)(1050)
4. Άγιος Νικόλαος (μοναστήρι – Νότια του χωριού)
Η γυναικεία Μονή του Αγίου Νικολάου στο Ημεροβίγλι είναι το
παλαιότερο μοναστήρι της Σαντορίνης αλλά και των Κυκλάδων.
Πολλά χρόνια πριν την ανέγερση του στην σημερινή του θέση, το
1651, αυτό προϋπήρχε στο κάστρο του Σκάρου υπό της αρχοντικής
Βενετικής οικογένειας του Μιχελάκη Γύζη.
Στις 6 Δεκεμβρίου 1651, τα πέντε παιδιά του Μιχελάκη Γύζη,
Νικολός, Ματθαίος, Γεώργιος, Φλουριά και Μαρκέττα, αποφάσισαν,
με τη συγκατάθεση του Αρχιεπισκόπου Σαντορίνης Φιλόθεο, να
μεταβάλλουν τον ιδιόκτητο ναό τους, του Αγίου Νικολάου, που
βρισκόταν στο κάστρο του Σκάρου, σε γυναικείο Μοναστήρι.
Οι πρώτες μοναχές ήταν η Φλουριά και η Μαρκέττα που
μετονομάστηκαν σε Φιλοθέη και Μαγδαληνή αντίστοιχα. Ον ένας
από τους τρεις αδερφούς, ο Ματθαίος, αφού έγινε ιερομόναχος και
μετονομάστηκε Μωυσής, έγινε οικονόμος της Μονής. Το 1655 οι
μοναχές ήταν 4, ενώ όσο περνούσαν τα χρόνια ο αριθμός
αυξανόταν. Κατά την περίοδο 1700 – 1702 υπήρχαν 25 μοναχές.
Η Μονή λειτουργούσε κανονικά μέχρι και το τέλος του 1815. Εν
τω μεταξύ, ο οικισμός του Σκάρου καθημερινά ερήμωνε και εξαιτίας
αυτού οι μοναχές αναγκάστηκαν να φροντίσουν για τη μεταφορά
της Μονής, η οποία είχε αρχίσει να γκρεμίζεται. Στις 29 Δεκεμβρίου
1815, οι μοναχές αποφάσισαν από κοινού να απευθυνθούν στον
Οικουμενικό Πατριάρχη Κύριλλο ΣΤ, ζητώντας να επιτραπεί η
μεταφορά της Μονής σε νέα θέση, μεταξύ Ημεροβιγλίου και
Φηροστεφανίου.
Ο Πατριάρχης, στις 30 Ιανουαρίου 1816, έδωσε την κανονική
άδεια, λόγω έλλειψης χρημάτων, όμως, η ανέγερση του κτιρίου
ξεκίνησε μετά από 3 χρόνια. Τα χρήματα, κατά κύριο λόγο,
μαζεύονταν από εράνους.
Μέχρι το 1821, με το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, το
κτίριο είχε σχεδόν τελειώσει.
Η μοναχική ζωή έρρεε με τον
καλύτερο τρόπο στο νέο κτίριο μέχρι το 1834, όταν Βασιλικό
Διάταγμα της Αντιβασιλείας του Όθωνα όριζε ότι έπρεπε να
διαλυθούν οι ιδιωτικές Μονές και οι άλλες Μονές που είχαν κάτω
από έξι μοναχούς και υπαγωγή της περιουσίας τους στο Κράτος
(Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 1834, Φύλλο 30, σελίδα 237).
Η Μονή του Αγίου Νικολάου όμως, έχοντας τότε 17 – 18
μοναχές, διέφυγε τη διάλυση.
Παρέμεινε δε η μοναδική Γυναικεία
Μονή στις Κυκλάδες και το Αιγαίο.
Το 1834 τα 40 κελιά της Μονής
δεν ήταν αρκετά για τον αυξανόμενο αριθμό των μοναχών που
έρχονταν από άλλες Μονές που είχαν διαλυθεί.
Η διάλυση όμως είχε αποφευχθεί προσωρινά.
Το 1849 η Μονή παύει να είναι ιδιωτική, με απόφαση του Αρείου Πάγου, και η κτηματική της περιουσία περιέρχεται στο Εκκλησιαστικό Ταμείο.
Σήμερα η Μονή Αγίου Νικολάου συνεχίζει να λειτουργεί και
φιλοξενεί 4 μοναχές.
5. Παναγιά του Καλού (ανατολικά του χωριού)(1650)
Το 1650 εξερράγη το δεύτερο θαλάσσιο ηφαίστειο μεταξύ
Αμοργού και Θήρας, που έβγαζε δηλητηριώδη αέρια και ψόφαγαν
τα πρόβατα και πέθαιναν οι άνθρωποι. Ο κόσμος φώναξε: «Παναγιά
μου, κάνε το καλό να σβήσει το ηφαίστειο». Και πραγματικά
σταμάτησε. Μετά το σβήσιμό του, ο Δημήτριος Προσκυνητής έχτισε
την εκκλησία της Παναγιάς του Καλού, γιατί έκανε το καλό.
6. Άγιος Γεώργιος ο Ξεχρεωτής (βόρεια του χωριού)(1750)
Επειδή, όσοι χρωστάνε και τον επικαλεσθούν, ξεχρεώνουν
χωρίς δυσκολία τα χρέη τους.
7. Ανάσταση (δυτικά του χωριού)(1800)
8. Ανάληψη (ανατολικά του χωριού)(1750)
9. Αγία Ειρήνη (ανατολικά του χωριού)(1886)
10. Αγία Πελαγία (καθολική, ανατολικά του χωριού)(1650)
11. Άγιος Αρτέμης ή Αρτήμης (ανατολικά του χωριού)(1400)
12. Άγιο Πνεύμα (βόρεια του χωριού)(1932)
13. Θεοσκέπαστη (δυτικά του χωριού)(1050)
14. Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (κέντρο του χωριού)(1972)
15. Άγιος Γιάννης ο Ελίδης ή Σποριάς (ανατολικά του χωριού)
(1650) Γιατί, όταν γιορτάζει, αρχίζουν να μαζεύουν τις ελιές και
να σπέρνουν.
16. Άγιος Μάρκος (κατεστραμμένη, βορειοανατολικά του
χωριού)(1700)
17. Προφήτης Ηλίας (βόρεια του χωριού)(1750)
18. Άγιος Γεώργιος (δυτικά του χωριού)(1750)
19. Άγιος Αθανάσιος (βόρεια του χωριού)(1800)
20. Χριστός (ανατολικά του χωριού)(1750)
21. Σταυρός (νότια του χωριού)(1750)
22. Αγία Θεοδοσία (κατεστραμμένη, δυτικά του χωριού)(1400)
23. Ιερά Μονή των Δομινικανίδων
Ιδρύθηκε το 1596 από τον Δομινικανό Επίσκοπο Καθολικών
Θήρας Αντώνιο Δε - Μάρκη. Βρισκόταν εντός του Καστελιού του
Σκάρου και ήταν σκαμμένη μέσα σε βράχο.
Το πρώτο μοναχικό Κοινόβιο των Δομινικανίδων στο Σκάρο
αποτελούνταν αρχικά από έξι μέλη. Το Μοναστήρι του Σκάρου
άνοιξε τις πύλες του για πρώτη φορά την Κυριακή της Πεντηκοστής
του 1595 και την Πρωτοχρονιά του 1596 οι επτά νέες μοναχές
έδωσαν τις δια βίου μοναχικές υποσχέσεις, ενώπιον του Επισκόπου
Δε-Μάρκη.
Όταν γύρω στο 1800, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν οριστικά τον
Σκάρο και εγκαταστάθηκαν στα Φηρά, οι μοναχές παρέμειναν μόνες
και ήταν οι τελευταίες που έφυγαν. Η μετακίνησή τους, στις 21
Ιανουαρίου 1811, έγινε νύχτα και υπό δραματικές συνθήκες, διότι
οι εναπομείναντες κάτοικοι του Κάστρου δεν ήθελαν με κανένα
τρόπο να τις αφήσουν να φύγουν. Στα Φηρά, εγκαταστάθηκαν
αρχικά στο Γουλά, ο οποίος τους παρασχέθηκε πρόθυμα από τον
Λουίγκη Συρίγου, όπου παρέμειναν για επτά χρόνια.
Το 1818, με τη συνδρομή διάφορων ευεργετών και κυρίως του
αείμνηστου Νικόλαου Ιωσήφ Δελένδα, περατώθηκε η ανοικοδόμηση
της νέας Μονής, σε οικόπεδο που παρασχέθηκε από τους
Λαζαριστές και μετακόμισαν εκεί. Το 1825, ανεγέρθηκε η εκκλησία
της Ροζάριας. Αργότερα όμως αποδείχτηκε ότι τα κελιά της νέας
Μονής ήταν ανθυγιεινά, λόγω της ακαταλληλότητας του χώρου,
ώστε κάθε χρόνο σχεδόν πέθαινε και μία μοναχή. Το 1862, τα κελιά
αυτά εγκαταλείφθηκαν και με τη συνδρομή πάλι των ευεργετών
κατασκευάστηκαν καινούρια σε νέο οικοδομημένο διώροφο κτίριο,
το οποίο κτίστηκε σε αγορασμένο χώρο ανατολικά από τα κτίσματα
της Μονής.
Αξιοθαύμαστη υπήρξε η στάση των μοναχών στο σεισμό του
1956: όχι μόνο δεν εγκατέλειψαν καθόλου τη Μονή, αλλά με το
υστέρημά τους κατόρθωσαν να αποκαταστήσουν πλήρως τις ζημιές
και να αναδιοργανώσουν το Κοινόβιο τους. Η Μονή συνεχίζει να
υπάρχει μέχρι σήμερα στα Φηρά.
24. Ιερά Μονή των Ιησουϊτών (Σκάρος) (1642 – 1773)
ΒΟΥΡΒΟΥΛΟ
1. Άγιος Παντελεήμονας (ανάμεσα Πάνω και Κάτω Βουρβούλου)
2. Άγιος Ευστράτιος (κέντρο)(1980)
3. Αγία Ειρήνη (προς την Οία)
4. Άγιος Αρτέμης (Στενό)(1944)
5. Άγιος Γεώργιος (Στενό)
6. Αγία Μονή (Επάνω Βουρβούλος)(1500 περίπου)
7. Άγιος Χαράλαμπος (ανάμεσα Πάνω και Κάτω Βουρβούλου)
(1560 περίπου)
8. Χριστός (ανάμεσα Πάνω και Κάτω Βουρβούλου, προς Οία)
9. Παναγία (1750-1900)
10. Μεταμόρφωση Σωτήρος (1750-1900)
ΦΗΡΑ
1. Παναγιά Υπαπαντή (κέντρο Φηρών)(1827)
Ο καθεδρικός ναός της Υπαπαντής άνηκε κατά διαδοχή μέχρι την
αρχή του αιώνα μας στον εφημέριο Μάρκο Κ. Βελώνια οικονόμο τηςδιαθήκης του ιδρυτή, ο οποίος δώρισε τον ναό στον τότε Δήμο
Θήρας μετά από ιδιαίτερη συμφωνία.
Ο μητροπολιτικός ναός ήτανγνωστός με την επωνυμία «Η Παναγιά του Μπελώνια». Ανακαίνιση του ναού έγινε στις αρχές του αιώνα από τους αδελφούς Ρούσσου.
Δυστυχώς κατέρρευσε από τους σεισμούς της 9ης Ιουλίου 1956
και ανοικοδομήθηκε κατά τη χρονική περίοδο 1963-1968 μετά από
ενέργειες του μητροπολίτου Θήρας κ. Γαβριήλ.
2. Άγιος Μηνάς (δυτικά)(1537-1650)
Βρίσκεται στην περιοχή της παλιάς πόλης των Φηρών, τα «Κάτω
Φηρά», γι’ αυτό λέγεται και Κατωφηριανός. Ο ναός είναι
δισυπόστατος (Άγιος Μηνάς και Άγιος Αλέξιος ο άνθρωπος του
Θεού). Το Ιερό του ναού είναι υπόσκαφο. Αφιερώθηκε στη Μονή
Προφήτη Ηλία από τον Γεώργιο Κρίσπο, απόγονο του δούκα
Ιακώβου Κρίσπου της Σαντορίνης, το 1742, μαζί με τα κτήματα και
μία κατοικία. Το 1816, ο ηγούμενος Γεράσιμος Μαυρομμάτης με
δικά του έξοδα την μεγάλωσε και την καλλώπισε. Το 1834 το ναό
ανακαίνισε ο ηγούμενος της Μονής Γεράσιμος Μαυρομμάτης.
3. Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (κέντρο Φηρών)(1537-1650)
4. Χριστός (κέντρο Φηρών)(1778)
5. Άγιος Νικόλαος (Φηρά γιαλός)
6. Άγιος Στυλιανός (Κοντοχώρι) (1908)
7. Άγιοι Απόστολοι (νότια Φηρών)
8. Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος «ο Χωστός» (κέντρο Φηρών) (1677)
Η εκκλησία είναι χωμένη χαμηλότερα από το επίπεδο του
δρόμου.
9. Άγιος Ελευθέριος (Κοντοχώρι) (1777)
10. Τριών Ιεραρχών (Μαθητικό Οικοτροφείο) (Φηρά)
11. Αγία Παρασκευή (Κοντοχώρι)
12. Σταυρός (Κατοικιές)
13. Άγιος Λουκάς (Νότια Φηρών)
14. Άγιος Αθανάσιος (Κοντοχώρι)
15. Άγιος Γεράσιμος (Φηροστεφάνι) (1807)
16. Παναγιά Λαγκαδιού (Κοντοχώρι) (1759)
Επειδή βρίσκεται σε λαγκάδι.
17. Άγιος Γεώργιος ο Σφουγγατάς (Φηροστεφάνι) (1777)
Από το σφουγγάτο, που είναι μίγμα από πατάτες και αυγά. Ένα
παιδί για να ευχαριστήσει τον άγιο για τη βοήθεια, που του είχε
δώσει, του χάρισε ένα σφουγγάτο. Κάποιοι ναυτικοί οδηγημένοι
από το φως του Αγίου Γεωργίου βγήκαν στη στεριά και για να
ευχαριστήσουν τον Άγιο πήγαν να του ανάψουν κερί. Βρήκαν το
σφουγγάτο και το έφαγαν. Η πόρτα της εκκλησιάς δεν άνοιγε όμως.
Κατάλαβαν πως ήταν για το σφουγγάτο, πλήρωσαν και τότε η
πόρτα άνοιξε. Και τότε είπαν: «Καλό ήταν το σφουγγάτο σου Αϊ-
Γιώργη μου, αλλά ακριβό». Από τότε έμεινε η ονομασία
Σφουγγατάς.
18. Αγία Σοφία (Φηροστεφάνι) (1727)
19. Αγία Μαρίνα (κέντρο Φηρών)(1960-1964)
20. Άγιος Ευστάθιος (Κοντοχώρι)(1867)
21. Χριστός (Κατοικιές) (1986)
22. Παναγία του Στάθη (νότια Φηρών)
Από το όνομα του ιδιοκτήτη.
23. Αγία Ειρήνη (δυτικά Φηρών)
24. Άγιος Γεράσιμος (Κοντοχώρι)
25. Άγιος Ιωάννης ο ελεήμονας (Μπαλάδες)
Επειδή ελεεί, κάνει ελεημοσύνες.
26. Ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Κάτω Φηρά) (1677)
Στις αρχές του 19ου αιώνα αποτέλεσε μητροπολιτικός ναός για
τους ορθόδοξους κατοίκους του νησιού. Αυτός ο ναός άνηκε ως
μετόχι στη Μονή Προφήτη Ηλία, η οποία τον παραχώρησε στη
δημόσια λατρεία, εφόσον δεν υπήρχε άλλος καλύτερος να καλύψει
τις ανάγκες των ορθόδοξων πιστών του νησιού.
27. Άγιος Ευθύμιος (1700)
28. Παναγία των Αγίων Θεοδώρων (καθολικός, Φηροστεφάνι)
(1570)
Η εκκλησία αυτή και κυρίως η εικόνα του τέμπλου της έχει μια
παλιά και περιπετειώδη ιστορία. Στα πολύ παλιά χρόνια (πριν από
το 1600) υπήρχαν στον ίδιο χώρο δίπλα – δίπλα δύο μικρά
υπόσκαφα καθολικά εκκλησάκια προς τιμήν της Παναγίας το ένα
και το άλλο αφιερωμένο στον Άγιο Θεόδωρο. Γύρω στα 1570 ένας
Σαντορινιός ναυτικός, καθολικός στο θρήσκευμα, αγόρασε και
έφερε από τη Ρωσία μία εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας. Οι
καθολικοί της εποχής εκείνης για να τιμήσουν την Παναγία και την
καινούρια της εικόνα έκτισαν στον χώρο των δύο μικρών
παρεκκλησιών μία μεγάλη εκκλησία, που λόγω της προέλευσης της
ονομάστηκε από τους κατοίκους στο Φηροστεφάνι εκείνης της
εποχής Παναγία «των Αγίων Θεοδώρων».
Η εκκλησία αυτή έπαθε μεγάλες ζημιές στον καταστροφικό για
τη Σαντορίνη σεισμό του 1956, χωρίς ευτυχώς η εικόνα της
Παναγίας να πάθει οποιαδήποτε ζημιά. Ο «Σύνδεσμος των Θηραίων
Καθολικών» φρόντισε με εράνους και δωρεές μεταξύ Θηραίων
Καθολικών αλλά και ορθοδόξων να αναστηλώσει την εκκλησία,
όπου και σήμερα μπορεί κανείς να προσκυνήσει τη θαυματουργή
εικόνα της Παναγίας.
29. Άγιος Μάρκος (Καθολική)
30. Η Μονή των Λαζαριστών (καθολικός) (1783-1955)
Το 1783 καταφθάνει στη Σαντορίνη ο πρώτος ιδρυτής της
Κοινότητας των Λαζαριστών, ο καλόγηρος Colsi, Ρωμαίος,
καθηγητής της φιλοσοφίας για έξι χρόνια στο Πανεπιστήμιο της
Νάπολης. Ο Colsi ίδρυσε το πρώτο σχολείο των Λαζαριστών στα
Φηρά, όπου δίδασκε ο ίδιος Θεολογία, Φιλοσοφία και Μαθηματικά,
σε νέους που ήθελαν να λάβουν μία ανώτερη μόρφωση. Έκτισε την
εκκλησία της Μονής, η οποία χρησίμευε ως ενοριακός ναός μέχρι το 1824.
Το Τάγμα των Λαζαριστών έμεινε στη Σαντορίνη 172 ολόκληρα
χρόνια, τα μέλη του οποίου επιδόθηκαν με ζήλο στη μόρφωση των
νέων. Το πρώτο σχολείο των Λαζαριστών εξελίχτηκε αργότερα στην
περίφημη Ελληνογαλλική Εμπορική Σχολή «Άγιος Ιωσήφ» με
οικότροφους και εξωτερικούς μαθητές, που προέρχονταν από όλα
τα διαμερίσματα της χώρας. Από το μαθητολόγιο της Σχολής
προκύπτει ότι φοίτησαν 1500 μαθητές από την ίδρυση της και ότι
υπηρέτησαν σε αυτήν 45 Ιερομόναχοι και 30 απλοί Μοναχοί. Η
Σχολή είχε αποκτήσει πλήρες εργαστήριο Φυσικής και Χημείας, με
σεισμογράφο και τηλεσκόπιο και μία μεγάλη αίθουσα Εορτών, όπου
δίνονταν θεατρικές παραστάσεις.
Προς το τέλος η Σχολή λειτούργησε ως ιδιωτικό σχολείο
στοιχειώδους εκπαίδευσης, με διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας.
Ο τελευταίος Λαζαριστής ήταν ο κύριος Ανδρέας Λεφάκης, ο
οποίος εγκατέλειψε την Σαντορίνη το 1955, λόγω υγείας.
31. Η Μονή των Αδελφών του Ελέους (1841-1956)
Ιδρύθηκε το 1841 και πρώτη Ηγουμένη ήταν η μοναχή
Gosselet. Η Μονή ίδρυσε στα Φηρά παρθεναγωγείο, σχολείο,
οικοτροφείο, νοσοκομείο και γηροκομείο και βοηθούσε
ποικιλοτρόπως σε κάθε περίπτωση τους φτωχούς, τους ασθενείς,
τους ηλικιωμένους και τα ορφανά στην περίοδο των 115 ετών που
οι Αδελφές του Ελέους παρέμειναν στην Σαντορίνη.
ΚΑΡΤΕΡΕΔΟΣ
1. Παναγιά η Κόκκινη (Φοινικιά)(16ος αιώνας περίπου)
Επειδή όταν στέρεψε το νερό κατά το χτίσιμό της,
χρησιμοποίησαν κόκκινο κρασί αντί για νερό.
2. Παναγιά η Γλυκογαλούσα (Πατηνιώτης)(15ος αιώνας περίπου)
Επειδή από το στήθος της Παναγιάς της εικόνας τρέχει γάλα.
3. Παναγιά η Καρδιώτισσα (Φοινικιά)(19ος αιώνας περίπου)
Επειδή κάνει καλό στις καρδιές.
4. Ταξιάρχης (Βουνίτσο)(15ος αιώνας περίπου)
5. Άγιος Γιώργης (προς Φηρά)(17ος αιώνας περίπου)
6. Άη-Γιάννης (Βουνίτσο)(18ος αιώνας περίπου)
7. Άγιος Ζωσιμάς (Βουνίτσο)(1690)
Αφιερώθηκε στη μονή του Προφήτη Ηλία το 1740 μαζί με τα
κτήματα, από τον ιερομόναχο Παρθένιο Μαρκοτζάνε , αδελφού της
Μονής.
8. Άγιος Γιώργης της Καρολονιάς (Βουνίτσο) (18ος αιώνας περίπου)
Από το παρατσούκλι της ιδιοκτήτριας.
9. Ανάληψη Σωτήρος (Κάτω Χωριό)(18ος αιώνας περίπου)
10. Χριστός Μεγάλος (προς γιαλό)(17ος αιώνας περίπου)
Σε αντιδιαστολή με την άλλη εκκλησία του Χριστού, που είναι
μικρή.
11. Χριστός μικρός ή Χριστουλάκι (προς γιαλό) (16ος αιώνας
περίπου)
Σε αντιδιαστολή με το μεγάλο Χριστό.
12. Άγιοι Ανάργυροι (Φοινικιά)(17ος αιώνας περίπου)
13. Άγιος Φανούριος (Κάτω Χωριό)(15ος αιώνας περίπου)
14. Αγία Άννα (Κάτω Χωριό)(καθολική,17ος αιώνας περίπου)
15. Άγιος Νικόλας (Κάτω Χωριό)(17ος αιώνας περίπου)
16. Άγιος Ραφαήλ (Καρτεράδος)
17. Αγία Ειρήνη (Καρτεράδος)
18. Άγιος Δημήτριος (Φοινικιά)(17ος αιώνας περίπου)
19. Κοίμηση της Θεοτόκου ή Παναγία του Καλού(1650)
Αντιθέτως του κακού εκείνου που προκάλεσε η έκρηξη του
ηφαιστείου.
ΜΕΣΣΑΡΙΑ
1. Άγιος Δημήτριος (κέντρο χωριού)(1868)
2. Αγία Ειρήνη (Ποταμός)(1884)
3. Χριστός (Ποταμός)
4. Αγία Βαρβάρα (Ποταμός)(1930)
5. Άγιος Σώστης (δίπλα στη κάναβα του Μαρμαρά)
6. Αγία Παρασκευή (Αγία Παρασκευή)
7. Άγιος Αθανάσιος (Λαγκάδι)
8. Παναγιά Ελεούσα (Βλαχιά)
9. Άγιος Παντελεήμονας (στη γέφυρα μεταξύ Μεσαριάς και
Καρτεράδου)
10. Άγιος Γεώργιος ο Ορφανός (Λαγκάδι)
Επειδή η εκκλησία είναι πολύ μικρή.
11. Ταξιάρχης ο Μαύρος (γέφυρα) (1978)
Επειδή σύμφωνα με τη παράδοση, το κεφάλι του αγγέλου έγινε
από πηλό πλασμένο με το αίμα των καλογέρων.
12. Άγιος Μάμας (Ποταμός)
13. Άγιος Βασίλειος (Μεσσαριά)
14. Θεοσκέπαστη (μέσα στην εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου)
15. Άγιος Κωνσταντίνος (Αγία Παρασκευή)
16. Κοίμηση (Αγία Παρασκευή)
17. Σταυρός (Λαγκάδι)
18. Άγιος Φανούριος (μέσα στην εκκλησία του Σταυρού)
19. Άγιος Νικόλαος (Βλαχιά) (1915)
20. Αγία Ειρήνη του Φτέλος (Φτέλος)
Από το όνομα της τοποθεσίας
21. Άγιος Γεώργιος (Αγία Παρασκευή)
22. Άγιος Γιάννης ο Λεπρός (Φτέλος)
Εκεί πήγαιναν τους λεπρούς για θεραπεία
23. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος (1680)
24. Ιερός Ενοριακός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών (εορτή
Αεροπορίας) 134 Σμηναρχία Θήρας
25. Τίμιος Πρόδρομος και Άγιος Πολύκαρπος (Μονόλιθος)
26. Μονύδριο Αγίου Ιωάννη Προδρόμου (Μονόλιθος)
Ιδρύθηκε το 1835. Σήμερα είναι εγκαταλελειμμένο.
ΒΟΘΩΝΑΣ
1. Αγία Άννα (Ανατολικά του χωριού) (1827)
2. Παναγία (Νότια του χωριού) (1884)
3. Αγία Τριάδα (κέντρο του χωριού)
4. Παναγία η Σέργαινα ή Τρύπα (Δυτικά του χωριού) (προ του
1700)
Ο ναός είναι σκαμμένος μέσα σε «τράφο» εντός μιας λαγκάδας
και σε ύψος 20 περίπου μέτρων από το έδαφος. Οι προσκυνητές
ανέβαιναν οι προσκυνητές με μία ξύλινη σκάλα. Η παράδοση λέει
ότι ο ναός χρησίμευε στους κατοίκους του Βόθωνα, την εποχή των
πειρατών, ως καταφύγιο. Αφού ανέβαιναν στο ναό τραβούσαν τη
σκάλα πάνω.
5. Άγιο Πνεύμα (Δυτικά του χωριού)
6. Άγιος Θωμάς (Ανατολικά του χωριού)
7. Αγία Αικατερίνη (Δυτικά του χωριού)
8. Άγιος Γεώργιος (Βόρεια του χωριού) (1928)
9. Άγιος Προκόπιος (Ανατολικά του χωριού)
10. Αγία Παρασκευή (Ανατολικά του χωριού)
11. Άγιος Γιάννης (Δυτικά του χωριού)
12. Άγιος Γιώργης ο Σιδερής (Δυτικά του χωριού)
13. Σταυρός (Νότια του χωριού)
14. Άγιοι Ανάργυροι (Νότια του χωριού)
15. Άγιος Αντώνης (καθολικός ναός)
ΕΞΩ ΓΩΝΙΑ
1. Άγιος Χαράλαμπος (Λακίνες) (1952)
2. Άγιος Παντελεήμονας (Καμίνια) (προ του 1690)
Ο ναός, μαζί με τα κτήματα που τον περιβάλλουν,
αφιερώθηκε στη Μονή Προφήτη Ηλία από τον ιεροδιάκονο
Παρθένιο Σιγάλα το 1725.
3. Άγιος Νικόλαος (Βορνά) (1958)
4. Άγιος Γεώργιος του Λαγκαδιού (Λαγκάδι) (1818)
Από την ονομασία της περιοχής
5. Αγία Ειρήνη, Παναγία Εγκαρδιώτισσα και Άγιος Γεώργιος
(Καμίνια)
Πρόκειται για τις «τρεις εκκλησιές», όπως λέγονται
χαρακτηριστικά από τους κατοίκους του νησιού, και βρίσκονται
κοντά στο μετόχι του Αγίου Παντελεήμονος. Ως αρχικός
πυρήνας θα πρέπει να θεωρηθεί το μεσαίο κτίριο, ο ναός
δηλαδή του Γενεθλίου της Θεοτόκου, ο οποίος ιδρύθηκε μάλλον
κατά το δεύτερο ήμισυ του 15ου ή αρχές του 16ου αιώνα.
Μεταγενέστερα προστέθηκαν και τα άλλα δύο εκκλησάκια,
της Αγίας Ειρήνης Βόρεια και του Αγίου Γεωργίου Νότια.
Αφιερώθηκαν στη Μονή Προφήτη Ηλία το 1726.
6. Άγιος Ευθύμιος και Αγία Θεοδοσία (Κισσηριές) (1933)
7. Προφήτης Ηλίας (ανάμεσα στις Πετσουάνες και το Λαγκάδι)
8. Άγιος Αντύπας (χωριό)
9. Άγιος Γιάννης ο Ελεήμονας (Κισσηριές)
Γιατί ελεούσε τους ανθρώπους
10. Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (χωριό)
11. Άγιος Βλάσιος (χωριό)
12. Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (Λαγκάδι)
13. Χριστός των ορφανών (Βορνά)
Επειδή χτίστηκε από δύο ορφανές κοπέλες
14. Μεταμόρφωση του Σωτήρος (1650 - 1750)
15. Άγιος Χαράλαμπος (1705)
16. Άγιος Νικόλαος
Βάσει επιγραφής πάνω από την είσοδο ανακαινίσθηκε «1825 10
Απριλίου, δαπάνη Συρίγου Τιμόθεου». Από τότε φαίνεται να έχει
υποστεί και άλλες ανακαινίσεις. Η εκκλησία έχει αφιερωθεί στη
Μονή Προφήτη Ηλία, ελλείψει όμως κοιμητηριακού ναού στην
κοινότητα της Έξω Γωνιάς, το 1863 ξαναδόθηκε στους Εξωγωνιάτες
αποκλειστικά για την ίδρυση κοινοτικού νεκροταφείου, το οποίο
υπάρχει μέχρι σήμερα.
17. Ανάληψη (χωριό)
18. Παναγία η Τριθιανή (πάνω χωριό)
19. Άγιος Πολύκαρπος (Κισσηριές)
20. Άγιος Στέφανος (στάση)
21. Χριστός (πίσω Καμίνια)
22. Χριστός (Βορνά)
ΜΕΣΑ ΓΩΝΙΑ
1. Άγιος Γιώργης (Μαρινίδα)
2. Ταξιάρχες (Πάνω χωριό) (1653)
3. Παναγία Επισκοπή (πάνω από τον Τζιβαδίνο)
Η εκκλησία της Επισκοπής ή Παναγίας της Γωνιάς στη Μέσα Γωνιά είναι το πιο σημαντικό βυζαντινό μνημείο της Σαντορίνης. Ο
αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Αλέξιος Α’ Κομνηνός (1081 - 1118)
αναγνωρίζεται ευρύτερα ως ο κτήτορας και χορηγός της εκκλησίας, η οποία αρχικά αποτελούσε πιθανότατα καθολικό μονής.
Ο Αλέξιος είχε καταγράψει την ίδρυση σε χρυσόβουλλο, το οποίο δεν σώζεται σήμερα.
Σύμφωνα με έγγραφο της Επαρχίας της Σαντορίνης, η Επισκοπή
ιδρύθηκε το 1115. Η ιστορία της εκκλησίας από αυτή τη χρονολογία
και μετά γίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Συνταράσσεται από τους
επιδρομείς και διαδοχικούς κατακτητές του νησιού και ανήκει στους
ορθόδοξους για ενενήντα περίπου χρόνια. Το 1207 την κυρίευσαν οι Φράγκοι και ο ορθόδοξος επίσκοπος εκδιώχθηκε. Το 1537, με την
τουρκική κατοχή του νησιού, η εκκλησία επανήλθε στους ντόπιους,
αλλά ξεκίνησε μία μακρόχρονη διαμάχη ανάμεσα σε ορθόδοξους και
καθολικούς, η οποία κράτησε έως τον 18ο αιώνα. Το 1860 έγινε έδρα επισκοπής.
Η επισκοπή είναι ο πρώτος ναός που κτίστηκε στη Σαντορίνη
στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο. Επάνω από
το κεντρικό τμήμα υπάρχει ελλειψοειδής τρούλος (με άνοιγμα 2
μέτρων). Έως το 1986, όταν έγιναν οι εργασίες αποκατάστασης του
εξωτερικού της εκκλησίας, ο τρούλος καλυπτόταν ακόμα με
βυζαντινά κεραμίδια.
Η πιο σημαντική εικόνα που βρίσκεται στον Ναό Επισκοπής
Θήρας είναι η Παναγιά Γλυκοφιλούσα, η οποία είναι λιτανευτική
εικόνα της Παναγίας με τον Χριστό στον εικονογραφικό τύπο της
Γλυκοφιλούσας, ενώ στο πλαίσιο υπάρχουν οι μορφές έξι ιεραρχών.
Η εικόνα συμμετείχε στις λιτανείες στα τείχη της Κωνσταντινούπολης
και δόθηκε στον Ναό της Επισκοπής τον 11ο αιώνα.
4. Άγιος Ελευθέριος (πάνω χωριό) (1700)
5. Άγιος Ματθαίος (πάνω χωριό)
6. Άγιος Γιώργης του Γάτη (πάνω χωριό)
Από το παρατσούκλι του ιδιοκτήτη.
7. Άγιος Γιώργης του Σιδερή (πάνω χωριό)
Όταν έκαναν κάποιο τάμα για το παιδί τους, χρησιμοποιούσαν
την έκφραση «κάνε το παιδί μου σιδερένιο».
8. Αγία Τριάδα (κέντρο χωριού)
9. Άγιος Γιώργης και Αγία Άννα (νεκροταφείο)
10. Μεταμόρφωση του Σωτήρος (κέντρο χωριού) (1819)
ΚΑΜΑΡΙ
1. Παναγία η Μυρτιδιώτισα (κέντρο του Καμαρίου) (24/09/1968)
Η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε μέσα σε μυρτιές.
2. Άγιος Παγκράτιος (πίσω από την κοινότητα Καμαρίου) (1974)
3. Άγιος Νικόλαος (Καμάρα) (1537 - 1650)
4. Αγία Ζώνη
5. Άγιος Νεκτάριος
6. Άγιος Στέφανος (Αρχαία Θήρα) (βυζαντινή)
Η εκκλησία αυτή βρίσκεται ακριβώς στην είσοδο προς την
Αρχαία Θήρα, στο βόρειο άκρο της και σε ύψος 356 μέτρων.
Πρόκειται για το πιο αξιόλογο σωζόμενο χριστιανικό ναό της
περιοχής. Είναι ιδρυμένος επάνω στα ερείπια της
παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου
Γεωργίου. Για την κατασκευή του έχουν χρησιμοποιηθεί τα υλικά
του παλαιού ναού, καθώς και άλλα των κοντινών αρχαίων κτιρίων.
Ο ναός του Αγίου Στεφάνου υπάγεται στις δίκλιτες
καμαροσκεπείς βασιλικές. Το νότιο κλίτος τιμάται στο όνομα του
Αγίου Στεφάνου, ενώ το βόρειο είναι αφιερωμένο στον Ταξιάρχη
Μιχαήλ. Τα τέμπλα, όπως και οι Άγιες Τράπεζες είναι
κατασκευασμένα από διάφορα αρχαία μάρμαρα.
Σ’ αυτήν, το 1707, ιδρύθηκε το πρώτο μοναστήρι της Θήρας
από τον ιεροδιάκονο Παρθένιο Σιγάλα.
7. Ευαγγελισμός (Αρχαία Θήρα) (βυζαντινή)
Βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του Μέσα Βουνού, κάτω από την
αρχαία πόλη και είναι θεμελιωμένος επάνω σε ερείπια αρχαίου
Ηρώου. Αρχιερατικό Γράμμα του Ζαχαρία Γύζη, που εκδόθηκε το
1707, αναφέρει ότι πρόκειται να κτιστεί ναός με κελιά. Ο ναός
αυτός κτίστηκε αργότερα, από τον ιεροδιάκονο Παρθένιο Σιγάλα,
για να χρησιμοποιηθεί ως Μονύδριο. Αργότερα, επί ηγουμένου
Γαβριήλ Μπελώνια, περιήλθε στη Μονή Προφήτη Ηλία με όλη την
κτηματική του περιουσία. Υπάγεται στον τύπο των μονόκλιτων
καμαροσκεπών βασιλικών. Η είσοδος βρίσκεται στη νότια πλευρά.
Πλευρικά εφάπτεται με οικίσκο, όπου λέγεται ότι διέμεναν οι
μοναχοί. Τόσο ο ναός όσο και το πλευρικό κτίριο είναι
κατασκευασμένα από λαξευτά αρχαία μαρμάρινα και αρχιτεκτονικά μέλη.
8. Άγιος Γεώργιος ο Θαλασσίτης (παραλία Καμαρίου) (1537-1650)
Επειδή η εκκλησία είναι χτισμένη δίπλα στη θάλασσα.
9. Ζωοδόχος Πηγή (πριν από την Αρχαία Θήρα)
Ανεβαίνοντας δυτικά από το Καμάρι το μονοπάτι προς το Μέσα
Βουνό, που οδηγεί στην Αρχαία Θήρα, συναντάμε, σε υψόμετρο
190 μέτρων, τον ναό της Ζωοδόχου Πηγής. Ο ναός υπάγεται στον
συνηθισμένο τύπο των μονόκλιτων καμαροσκεπών βασιλικών. Στη
βόρεια πλευρά του ο ναός στηρίζεται επάνω σε ψηλούς βράχους,
ενώ περιβάλλεται από τεράστιους ογκόλιθους και μοιάζει σαν να
εκφύεται μέσα από μία σχισμή τους.
Υποστηρίζεται ότι κτίστηκε μεταξύ 1825 – 1834 από τους
ασκητές του μονυδρίου του Μέσα Βουνού.
Δίπλα στον ναό υπάρχει το στόμιο ευρύχωρου σπηλαίου με
σταλακτίτες και τρεχούμενο νερό, που λέγεται αγίασμα. Το σπήλαιο εκτείνεται οριζόντια σε αρκετό βάθος και αποτελείται από δύο κοιλότητες. Ο ναός φαίνεται πως έλαβε την ονομασία του από το γειτονικό σπήλαιο με το πηγαίο νερό.
Το νερό, το μοναδικό τρεχούμενο του νησιού, πέφτει μέσα σε
λίθινες λεκάνες συλλογής. Η σπηλιά έχει μήκος 25 μέτρα, πλάτος 3
– 6 μέτρα και ύψος 5 – 8 μέτρα.
Υποστηρίζεται η γνώμη ότι
πρόκειται για κρύπτη των χριστιανών κατά την περίοδο των
διωγμών.
10. Μεταμόρφωση του Σωτήρος ή Χριστουλάκι (Αρχαία Θήρα)
Ο ναός βρίσκεται πιο πάνω από τον Άγιο Στέφανο, λαξευμένος
σε ασβεστολιθικό βράχο. Πρόκειται για το κοινώς λεγόμενο
«Χριστουλάκι», εξαιτίας του μικρού μεγέθους του. (Μήκος: 2,70
μέτρα, Πλάτος: 2,80 μέτρα, Ύψος: 2,00 μέτρα). Υποστηρίζεται η
γνώμη ότι κατά την αρχαιότητα χρησίμευε ως ειδωλολατρικός ναός
(Ιερό της Δήμητρας), ενώ δεν γνωρίζουμε πότε μετατράπηκε σε
χριστιανικό. Υπήρχε πάντως το 1716, χρονιά που το αγόρασε ο
ηγούμενος και κτήτορας της Μονής Προφήτη Ηλία Γαβριήλ
Μπελώνιας, ο οποίος ανήγειρε και τις τρεις εκκλησίες του Μέσα
Βουνού (Άγιος Στέφανος, Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Παναγία
Κατευχιανή), για να τον προσαρτήσει στη Μονή. Είναι σκαλισμένος
εξολοκλήρου μέσα σε βράχο και έχει περίπου τετραγωνική κάτοψη.
11. Ιερά Σκήτη (Μέσα Βουνό, θέση «Κιόνι»)
Ο ιερομόναχος της Μονής του Προφήτη Ηλία Πορφύριος ή κατά
κόσμον Σάββας Μηνδρινός, από τη Γωνιά, κατόπιν αδείας του
ηγούμενου Γεράσιμου Μαυρομάτη, βοηθούσε τον πατέρα του, ο
οποίος καλλιεργούσε τα κτήματα της Μονής.
Έμενε μαζί του σε οίκημα της Μονής στο ναό του Ευαγγελισμού,
όπου τελούσε και τις διάφορες ακολουθίες. Παράλληλα, κατά το
έτος 1825, στο μετόχι του Προφήτη Ηλία Άγιος Ιωάννης, στον
Μονόλιθο της Κοινότητας Μεσαριάς, ασκήτευε ο μοναχός Μακάριος
Στεφανάκης από την Κρήτη μαζί με τον αγιορείτη μοναχό Αγάπιο
Μεταξά από την Κωνσταντινούπολη.
Ο Αγάπιος Μεταξάς είχε φτάσει στο νησί το 1822.
Οι δύο μοναχοί άνηκαν στους Κολυβάδες και ήταν ιδιαίτερα
σεβαστοί από ολόκληρο το νησί.
Η δυσκολία των πιστών να μεταβαίνουν στο Μονόλιθο για τις συχνές και μακρές ακολουθίες,
οδήγησε στη μεταφορά τους στον ναό της Μεταμορφώσεως της
Γωνιάς.
Συγχρόνως, οι δύο μοναχοί επιθυμούσαν να ιδρύσουν
ασκητάριο στο Μέσα Βουνό. Πράγματι, μέσα σε δύο χρόνια το
κατόρθωσαν, χάρη στις συνδρομές των κατοίκων του νησιού και
τους εράνους στην Αμοργό, Πάρο, Σύρο και Ύδρα. Για την
κατασκευή της Σκήτης μαζί με τους κτίστες εργάστηκαν και οι ίδιοι,
καθώς και μοναχοί από τον Προφήτη Ηλία, ιδίως ο μοναχός Ιωάσαφ Πατηνιώτης από την Αστυπάλαια.
Η Σκήτη αυτή βρισκόταν στο απόκρημνο άκρο του ανατολικού
μέρους του βουνού, στη θέση «Κιόνι».
Είχε τριγωνικό σχήμα, στενό διάδρομο και μικρά διαμερίσματα, που κατέληγαν σε πολύ στενά κελιά.
Σ’ αυτήν οδηγούσε στενό μονοπάτι, που είχε στο άκρο του
ξύλινο σταυρό, γνώρισμα της Σκήτης.
Ο σταυρός αυτός διατηρήθηκε μέχρι το 1897.
έκτισαν στη Γωνιά ένα άλλο, μικρότερο, όπου μόναζαν γυναίκες.
ΠΥΡΓΟΣ
1. Παντελεήμονας (δυτικά του χωριού) (1900)
2. Αγία Ειρήνη (δυτικά του χωριού) (1897)
3. Άγιος Ανδρέας (δυτικά του χωριού) (1901)
4. Ευαγγελισμός (δυτικά του χωριού) (1937)
Το έθιμο επιβάλλει ανήμερα της γιορτής μετά τη Θεία Λειτουργία
να ξεκινούν δύο πομπές, μία από εδώ και μία από τη Παναγία στο
Καστέλι, με σημείο συνάντησης έξω από την ταβέρνα Πύργος όπου γίνεται δέηση, γιατί σύμφωνα με τη παράδοση, στο σημείο αυτό είχε κάνει θαύμα η Παναγιά και ως άλλο «τείχος απροσμάχητον» δεν άφησε να περάσει στο χωριό μια μεγάλη αρρώστια, με αποτέλεσμα να προστατεύσει έτσι τους κατοίκους.
5. Άγιος Αντώνης (δυτικά του χωριού)
6. Αγία Τριάδα (δυτικά του χωριού)(1931)
7. Άγιος Σπυρίδωνας (δυτικά του χωριού)
8. Άγιος Ιερόθεος (δυτικά του χωριού)(1957)
Κτίστηκε από τις οικογένειες Φύτρου και Καμπίτση το 1957. Ο
ναός ανυψώθηκε στον ίδιο χώρο που βρισκόταν το σπίτι της
κυρίας Μαρίας Καμπίτση, η οποία σκοτώθηκε στο σεισμό του
1956, όταν το σπίτι κατέρρευσε.
9. Άγιος Γιάννης (νοτιοδυτικά του χωριού)(1923)
10. Αγία Κυριακή (βορειοδυτικά του χωριού)(1882)
Βρίσκεται μέσα στο κοιμητήριο του χωριού
11. Τίμιος σταυρός (βορειοδυτικά του χωριού)(1900)
12. Χριστός (νότια του χωριού)(1893)
13. Αγία Θεοδοσία και Άγιος Γρηγόριος (έξω από την είσοδο του
Καστελιού)(1639)
Θεωρείται προστάτιδα των τειχών της πόλης, λόγο για τον οποίο
συναντάμε ναούς αφιερωμένους σε αυτήν και σε άλλα καστέλια. Ο
ναός κτίστηκε το 1639, ανακαινίστηκε το 1857 και κατέρρευσε πάλι
με το σεισμό του 1956. Στην ίδια θέση ανοικοδομήθηκε ξανά το
1965. Πολλοί τάφοι και λείψανα βρέθηκαν στα θεμέλια κατά τη
ανέγερση του ναού, εξαιτίας παλαιότερης συνήθειας να θάβουν
τους νεκρούς στα δάπεδα των ναών. Στον ίδιο ναό γιορτάζεται και
ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στις 14 Νοεμβρίου, η εικόνα του
οποίου βρίσκεται στο ναό και θεωρείται εξαιρετικής τέχνης.
14. Άγιος Νικόλαος (βόρεια του χωριού)(1700)
15. Άγιος Θεολόγος (βόρεια του χωριού)
16. Παναγία (βόρεια του χωριού)(1763)
17. Θεοτοκάκι (εντός Καστελιού, βόρειο μέρος) (προ του 14ου )
Ανοικοδομήθηκε τον 14ο αιώνα. Η σημερινή του μορφή είναι
αποτέλεσμα πολλών προσθηκών.Ανακαινίστηκε το 1663.
Σύμφωνα με το έθιμο κάτω από τη εικόνα της Θεοτόκου δεξιά του
ιερού, υπάρχει μικρό ντουλαπάκι όπουκλείνεται η εικόνα του
Επιταφίου της Παναγίας
μετά το Δεκαπενταύγουστο για να «κοιμηθεί». Αυτή η εικόνα,
μεγάλης αξίας, εκλάπη το 1983(23 Αυγούστου) στα εννιάμερα της
Παναγίας. Μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπιστεί.
Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Εκεί γίνονται οι παρακλήσεις στη
διάρκεια του Δεκαπενταύγουστου και σύμφωνα με το έθιμο κάθε
οικογένεια φέρνει από ένα καντήλι που το ανάβει όλες τις μέρες.
18. Άγιος Ιάκωβος (ανατολικά του Καστελιού)(1805)
Το ναό χρησιμοποιούσαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι
καθολικοί, προκειμένου να τελέσουν τα θρησκευτικά τους
καθήκοντα, εφόσον δεν τους επέτρεπαν οι Τούρκοι να χτίζουν
ναούς.
19. Άγιος Σάββας (βόρεια του χωριού)
20. Άγιος Χριστόφορος (βόρεια του χωριού)
21. Αγία Κατερίνα (νότια του χωριού)(1660)
Στα μετόχια του Προφήτη Ηλία ανήκει και αυτός ο ναός. Σε
ρυθμό μονόκλιτης καμαροσκεπούς βασιλικής, κτίστηκε το 1660.
Όταν έγιναν επισκευαστικές εργασίας το έτος 1970, οι εργάτες
χαλώντας τους παλαιούς σοφάδες βρήκαν στον αριστερό τοίχο έξω
από το Ιερό τμήματα τοιχογραφιών.
22. Άγιος Αβέρκιος (κέντρο του χωριού)
Πραγματικό πανηγύρι έχουν οι γεωργοί και κυρίως οι
αμπελουργοί στην γιορτή του Αγίου(22 Οκτωβρίου), αφού η γιορτή
είναι στενά συνδεδεμένη με το άνοιγμα των βαρελιών του νέου
κρασιού.
23. Χριστός (κέντρο του χωριού)(1686)
24. Άγιος Σαμψών (ανατολικά του χωριού)
Εσωτερικά και εξωτερικά επισκευάστηκε το 2003. Στις 27
Αυγούστου εορτάζεται εδώ ο Άγιος Φανούρης, όπου σύμφωνα με το έθιμο προσφέρονται πίτες(Φανουρόπιτες) στον Άγιο.
25. Άγιος Νικόλαος ο Κίσσηρας ή Κονάκι(Αθηνιός)(1764)
Αποτελεί μετόχι της Ιεράς Μονής του Προφήτη Ηλία. Μέσα στο
νάρθηκα υπάρχει τάφος, όπου κείτεται ο Επίσκοπος Θήρας
Διονύσιος (1741-1768) ο οποίος θεωρείται και ο αγιογράφος των
ιερών εικόνων του ναού. Από εδώ προκύπτει και η επωνυμία
«Κονάκι», που σημαίνει κατοικία του Μητροπολίτη. Το δε επίθετο
«Κίσσηρας» οφείλεται στο ότι η περιοχή ολόκληρη αποτελείται από κίσσηρι δηλαδή ελαφρόπετρα.
26. Άγιοι Απόστολοι(ανατολικά του χωριού)(1758)
Το εκκλησάκι αυτό που τιμάται στο όνομα των αγίων
Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, λειτουργούσε ως επισκοπικό
παρεκκλήσι.
27. Άγιος Γεώργιος το Κατευχιό (δυτικά του χωριού)(1754)
Πήρε την επωνυμία από την έκφραση «κατ’ ευχήν». Πάνω από
τον ναό συναντάμε ερείπια πολυπληθών θολωτών κατασκευών, τα
οποία πιθανόν να αποτελούσαν κατοικίες μοναχών. Η παράδοση
αναφέρει ότι στο σπήλαιο που είναι πενήντα μέτρα πάνω από το
ναό είχε καταφύγει κάποια πριγκίπισσα για να προφυλαχθεί από
τους πειρατές.
28. Άγιος Νεκτάριος (εξωτερικό χώρο της Μονής του Προφήτη
Ηλία)(1965)
Ανήκει και αυτός ο ναός στη Μονή. Κατά την ίδρυσή του ναού
έγινε και το θαύμα που θυμούνται όλοι όσοι βοήθησαν και το
διηγούνται. Όταν τέλειωσε το νερό και την άλλη μέρα δεν θα είχαν
νερό οι μάστορες, το βράδυ έβρεξε μόνο στην αυλή του Προφήτη
και γέμισε η στέρνα.
29. Ταξιάρχης (δυτικά του χωριού)(1891)
30. Μονή του Προφήτη Ηλία (ανδρικό μοναστήρι ανατολικά του
χωριού)
Η Ιερά Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική Μονή Προφήτη Ηλία
βρίσκεται στην κορυφή του ομώνυμου όρους, σε υψόμετρο 567
μέτρων, τρία χιλιόμετρα από το χωριό Πύργος του δήμου
Καλλίστης, στο νοτιοανατολικό τμήμα της Σαντορίνης.
Το 1711 είναι το έτος ίδρυσης της Μονής, σύμφωνα με την
κτητορική Επιστολή (6 Μαρτίου 1711) που υπογράφεται από τον
επίσκοπο Θήρας Ζαχαρία Γύζη. Κτήτορες είναι οι αδελφοί Γαβριήλ
και Ιωακείμ, ιερομόναχοι και εφημέριοι στη γενέτειρά τους που
αποτραβήχτηκαν και ίδρυσαν το μοναστήρι, αξιοποιώντας
οικογενειακά τους κτήματα. Εκεί υπήρχαν ήδη δύο εξωκλήσια,
αφιερωμένα στον Προφήτη Ηλία και στην Υπαπαντή του Κυρίου.
Για να γίνει η ανέγερση της Μονής, ο Γαβριήλ και ο Ιωακείμ
λόγω της οικονομικής κρίσης στον ελλαδικό χώρο, αναζήτησαν
οικονομική βοήθεια από την ακμάζουσα Θηραϊκή παροικία της
Κωνσταντινούπολης. Ο Γαβριήλ ταξίδεψε στην Πόλη και με την
μεσολάβηση του Μέγα Αρχιμανδρίτη Αζαρία, συνάντησε τον
Πατριάρχη Κύριλλο Β’, ο οποίος συνέταξε και του παρέδωσε ειδικό πατριαρχικό Σιγίλιο, σύμφωνα με το οποίο η Μονή κατοχυρώνεται ως Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή.
Η δύναμη της Μονής από τα μέσα του 18ου μέχρι και τα μέσα
του 19ου αιώνα κυμάνθηκε μεταξύ 15 – 20 μοναχούς, αριθμός
ιδιαίτερα μεγάλος για τις μονές του Ελλαδικού χώρου, με εξαίρεση
βεβαίως τις μονές του Αγίου Όρους. Σήμερα εγκαταβιώνουν έξι
μοναχοί.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της Μονής είναι το άβατο
των γυναικών. Θεσπίστηκε με την ίδρυση της Μονής. Η είσοδος
των γυναικών επιτρεπόταν σε εξαίρετες μόνο περιπτώσεις, όπως για την προσφορά βοήθειας σε ασθενή μοναχό από συγγενή του.
Το άβατο διατηρήθηκε μέχρι τον 19ο αιώνα, οπότε η ισχύς του
κανόνα ατόνησε. Σήμερα η είσοδος γυναικών είναι ελεύθερη μόνο
στο Καθολικό και το Αρχονταρίκι.
Η Μονή φημίζεται και για την εκπαιδευτική προσφορά της στο
νησί αλλά και εκτός του νησιού. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Σχολή της Μαρτινούς
• Ελληνορθόδοξο Σχολείο Θήρας
• Δημοτική Σχολή Οίας
• Ετήσια συνδρομή προς το Ιερατικό Σχολείο Σύρου.
Εκτός από την σπουδαία εκπαιδευτική προσφορά, η Μονή
ανέπτυξε σημαντικές δραστηριότητες φιλανθρωπικού χαρακτήρα
αλλά και κοινωνικής ωφέλειας. Σημαντική όμως ήταν και η
προσφορά της (υλική και ηθική) στον απελευθερωτικό αγώνα του
1821. Οι θησαυροί και τα κειμήλια της Μονής αποτελούνται από
χειρόγραφα, κώδικες, βιβλία, ιερά σκεύη, άγια λείψανα, εικόνες,
αλλά και αντικείμενα που αφορούν την πολιτική ιστορία του
νησιού, όπως σφραγίδες, έγγραφα της προεπαναστατικής και
μεταεπαναστατικής Ελλάδας, φιρμάνια, σιγίλια, ιερά άμφια και
άλλα πολλά.
Από το 1998 Ηγούμενος της Μονής είναι ο Πάτερ Δαμασκηνός
Γαβαλάς από το Φηροστεφάνι, υπό την επίβλεψη και μέριμνα του
οποίου έχουν γίνει πολλές ενέργειες για την επαναλειτουργία της
Μονής ως κοινόβιο. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
• Αναστήλωση και επισκευή των χώρων και αποκατάσταση της
Μονής.
• Πλήρης καταγραφή όλων των εκκλησιαστικών θησαυρών.
• Συντήρηση των δεκάδων εικόνων και κειμηλίων τόσο της
Μονής όσο και των μετοχίων της.
• Αναστηλώσεις σε μετόχια της, όπως Παναγίας Καλαμιώτισσας
στην Ανάφη.
• Ολοκλήρωση εργασιών στα μετόχια Αγίου Γεωργίου
Θαλασσίτη Εμπορείου και Καστελιού Πύργου.
• Ίδρυση διπλού εκδοτικού οίκου με την επωνυμία «Θεσβίτης»
και «Πυρφόρος»
• Εκδόσεις ημερολογίων και κατηχητικών εντύπων
• Ίδρυση και λειτουργία πνευματικού Κέντρου της Μονής στο
Καμάρι και Κέντρου Νεότητας στην Ανάφη.
Οι προσκυνητές μπορούν να επισκεφτούν την Μονή κατά τις
ημέρες και ώρες των ιερών ακολουθιών.
31. Γέννηση (ανατολικά του χωριού) (προ του 1800)
Η παράδοση αναφέρει ότι το 1800 περίπου εδώ είχαν την
κατοικία τους μοναχοί. Στη Βόρεια κι αριστερή πλευρά του ναού,
σε απόσταση 50 μέτρων περίπου, το 1975 βρέθηκε κενοτάφιο,
τρεις σκάλες κάτω από το έδαφος. Το βρήκε ο κ. Σταύρος Ζώρζος
ζευγαρίζοντας, όταν εκεί βούλιαξε το ζώο του.
32. Άγιος Γιώργης ο Λαγκαδιώτης (νοτιοανατολικά του χωριού)
(1859)
Είναι μετόχι της Μονής Προφήτη Ηλία και βρίσκεται σε ένα
λαγκάδι, από όπου και πήρε το επίθετο «Λαγκαδιώτης». Μετά τη
λειτουργία στη γιορτή του Αγίου γίνεται λιτανεία. Σύμφωνα με
παλαιότερο έθιμο οι πανηγυριώτες έριχναν βαρελότα. Μέσα στον
ίδιο ναό γίνεται και η γιορτή του Αγίου Αλεξάνδρου.
33. Αγία Φανερωμένη (νοτιοανατολικά του χωριού) (1872)
34. Άγιος Γιάννης τα σκαλάκια (ανατολικά του χωριού)
Γιατί για να πας στην εκκλησία περνάς από σκαλάκια
35. Άγιος Γιάννης ο Φτωχός (νοτιοδυτικά του χωριού)
Επειδή ο ναός είναι υπόσκαφος και μικρός
36. Άγιος Γεώργιος (βόρεια του χωριού) (1893)
37. Άγιοι Απόστολοι Λιβάδι (νότια του χωριού) (1872)
38. Άγιος Δημήτριος (έξω από το καστέλι) (1690)
39. Μεταμόρφωση του Σωτήρος , Χριστουλάκι (1537 - 1650)
Ήταν μετόχι της Μονής Προφήτη Ηλία από το 1725 έως το
1819, όπου εγκαταλείπεται από την Μονή για να χρησιμοποιηθεί
ως ενοριακός.
Σύμφωνα με το έθιμο ο ναός στολίζεται με βασιλικούς που από
την παραμονή της γιορτής (6 Αυγούστου) έχουν αφαιρέσει οι νέοι
από τα σπίτια του χωριού, με σκοπό να τους επιστρέψουν ύστερα.
40. Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (αριστερή πλευρά από την είσοδο
του Καστελιού) (1600 περίπου)
Είναι μετόχι της Ιεράς Μονής Πάτμου. Ανακαινίστηκε το 1790.
41. Άγιος Γεώργιος (εντός Καστελιού) (1680)
Κτίστηκε από τον ιεροδιάκονο Παρθένιο Σιγάλα και αφιερώθηκε
στην Μονή Προφήτη Ηλία το 1725. Από το 1735 έως το 1830
λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι. Η λειτουργία της μονής
σταμάτησε το 1839, όταν διαλύθηκε εξαιτίας του Οθωνικού
διατάγματος. Οι μοναχές μεταφέρθηκαν στη Μονή Αγίου Νικολάου,
έξω από τα Φηρά. Οι σεισμοί του 1856 και του 1956 επέφεραν
καταστροφές. Το 2002 με πρωτοβουλία και έξοδα της Μονής
Προφήτη Ηλία ο ναός επισκευάστηκε εσωτερικά και εξωτερικά.
42. Εισόδια της Θεοτόκου (μέσα στο Καστέλι) (1660-1661)
Το έθιμο απαιτεί την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου να
στολίζεται επιτάφιος και να γίνεται περιφορά μέχρι το Θεοτοκάκι,
όπου ψάλλονται τα εγκώμια της Θεοτόκου.
43. Αγία Τριάδα (Καστέλι) (1742) Παλαιότερα επικοινωνούσε
στη βόρεια πλευρά του με χώρους όπου διέμεναν μοναχοί πριν να
μεταφερθούν στην Μονή Προφήτη Ηλία.
Ο ναός καταστράφηκε με τον σεισμό του 1956. Την δεκαετία του 1980 ανοικοδομήθηκε με δαπάνες των κατοίκων του Πύργου. Σήμερα στον ναό φιλοξενείται συλλογή
εικόνων και κειμηλίων εποπτευομένων από το Υπουργείο
Πολιτισμού.
44. Ταξιάρχου Μιχαήλ (1650-1750)
45. Τίμιος Σταυρός (έξω από το χωριό) (1686)
46. Άγιος Νικόλαος (έξω από το χωριό) (1758)
Μετόχι ναού Επισκοπής Γωνιάς.
47. Άγιος Αρτέμιος (νοτιοανατολικά του χωριού)
Είναι προσκυνητάρι και η Θεία Λειτουργία τελείται στην Αγία
Θεοδοσία. Η ωλένη του χεριού του Αγίου Αρτεμίου φυλάσσεται με
άλλα Άγια Λείψανα στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία.
48. Άγιος Αντώνιος (νοτιοανατολικά του χωριού) (2001)
49. Άγιος Ελευθέριος (νότια του χωριού) (1996)
50. Άγιος Γεώργιος (Σκαλάκια) (νότια του χωριού)
Υπόσκαφο ξωκλήσι στην περιοχή της Αγίας Φανερωμένη.
51. Άγιοι Θεόδωροι (νοτιοανατολική πλευρά του χωριού)
52. Άγιος Μάρκος (νοτιοανατολικά του χωριού) (1989)
53. Άγιος Σπυρίδωνας (αριστερά από το καθολικό της Ιεράς Μονής του Προφήτη Ηλία)
Γκρεμίστηκε από τον σεισμό του 1956. Πίσω από το Ιερό
υπάρχει ένα κελί που, όπως λέγεται, μόνασε για τρία χρόνια
εξόριστος ο Παπουλάκος Χριστόφορος. Τώρα το κελί αυτό έγινε
εκκλησάκι του Αγίου Σπυρίδωνα.
54. Άγιος Νεκτάριος (ανατολικά του χωριού) (1994)
55. Ταξιάρχης Γαβριήλ (1924)
Βρίσκεται στον χώρο της Μονής Προφήτη Ηλία, μέσα στον
αυλόγυρο του ναού του Αγίου Νεκταρίου.
56. Παναγία Πορταΐτισσα (εντός της Μονής Προφήτη Ηλία)
Πρόκειται για το κελί που μόνασε ο Γέροντας Γαβριήλ πριν
φύγει για το Άγιο Όρος και μετατράπηκε σε ναό το 2004 από
τους Πατέρες της Μονής.
57. Άγιος Λάζαρος (εντός Μονής Προφήτη Ηλία) (1999)
Μέσα στο παρεκκλήσι έχουν τοποθετηθεί τα οστά των Πατέρων
της Μονής.
58. Άγιοι Απόστολοι (Μαρτινούς)
Μετόχι της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία. Βρίσκεται μέσα στον
αυλόγυρο της παλαιάς Σχολής του Πύργου, στη θέση Μαρτινού, η
οποία άρχισε να κτίζεται το 1803 και ολοκληρώθηκε το 1806.
Παλαιότερα ο ναός ήταν υπόσκαφος και βρισκόταν έξω από τον
αυλόγυρο της Σχολής. Ο σημερινός ναός είναι η παλιά αίθουσα
διδασκαλίας της Σχολής και οι γύρω κατεστραμμένοι χώροι είναι οι
αίθουσες διαμονής των δασκάλων και των μαθητών.
59. Υπαπαντή του Σωτήρος (παρεκκλήσι της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία) Ανάγεται στον 15ο αιώνα.
60. Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος (παρεκκλήσι της Ιεράς Μονής
Προφήτη Ηλία) (1779)
61. Αγία Τριάδα (παρεκκλήσι της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία)
(1711)
62. Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (παρεκκλήσι της Ιεράς Μονής
Προφήτη Ηλία) (1753 – 1780)
ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙ
1. Εισόδια της Θεοτόκου (πλατεία χωριού) (1931)
2. Άγιοι Ανάργυροι (βόρεια του χωριού)
3. Ζωοδόχος Πηγή (κέντρο χωριού) (1872)
4. Κοίμηση της Θεοτόκου (πλατεία του χωριού) (1886)
5. Άγιος Ευθύμιος (ανατολικά του χωριού)
6. Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος (ανατολικά του χωριού) (1916)
7. Άγιος Νικόλαος (νοτιοανατολικά του χωριού) (1828)
8. Άγιος Παντελεήμονας (βόρεια του χωριού)
9. Άγιος Νικόλαος η Πόστα (Πόστα)
10. Αγία Μαρίνα (δυτικά του χωριού) (1537-1650)
11. Αγία Τριάδα (δυτικά του χωριού)
12. Τίμιος Σταυρός (δυτικά του χωριού)
13. Άγιος Νικόλαος της Πλάκας (Πλάκα)
14. Εισόδια Θεοτόκου της Πλάκας (Πλάκα)
15. Χριστός στα Θέρμη (Πλάκα)
Γιατί υπάρχουν θερμές ιαματικές πηγές
16. Άγιος Ευστάθιος (δυτικά του χωριού)
17. Ταξιάρχης (νοτιοδυτικά του χωριού)
18. Αγία Παρασκευή (Λαγκάδια)
19. Άγιος Δημήτριος (Παλάδες)
20. Ανάληψη (προς Ακρωτήρι)
21. Αγία Άννα (ανάμεσα στο Μεγαλοχώρι και το Εμπορείο)
22. Άγιος Γιάννης (βορειοανατολικά του χωριού)
23. Αγία Φωτεινή (ανατολικά του χωριού)
24. Άγιος Αντώνης (ανατολικά του χωριού) (1877)
25. Άγιος Γεώργιος (δυτικά του χωριού) (1537-1650)
ΑΚΡΩΤΗΡΙ
1. Αγία Θεοδοσία (κέντρο χωριού) (1640) Αφιερώθηκε στην
Μονή Προφήτη Ηλία το 1731. Επειδή όμως το χωριό στερούνταν
ενοριακού ναού, οι κάτοικοι, στις 20 Ιουλίου 1882, ζήτησαν από την Μονή να τους παραχωρηθεί. Το αίτημά τους ικανοποιήθηκε το
έτος 1884.
Χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα ως ενοριακός ναός.
2. Άγιος Επιφάνειος (πλατεία χωριού) (1673)
3. Αγία Αικατερίνη (πάνω χωριό) (1640)
4. Αγία Φωτεινή (πάνω χωριό) (1984)
5. Άγιος Τρύφωνας (πάνω χωριό)
6. Άγιος Γεώργιος (πάνω χωριό)
7. Άγιος Νικόλαος (παραλία)
8. Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός (πάνω χωριό)
Επειδή η εκκλησία είναι πολύ μικρή
9. Άγιος Νικόλαος ο Κρίνος (πάνω χωριό)
Επειδή κοντά στην εκκλησία φυτρώνουν κρινάκια.
10. Αγία Παρασκευή (κέντρο χωριού)
11. Ταξιάρχης (προς Φάρο)
12. Παναγία η Κοίμηση (προς Φάρο) (1657)
13. Παναγία Χωστή (κέντρο χωριού)
Γιατί είναι χωμένη, πιο κάτω δηλαδή από την επιφάνεια του
εδάφους.
14. Παναγία Θεοσκέπαστη (προς Φάρο)
15. Άγιος Ιωάννης (προς Φάρο)
16. Παναγία του Πάλου (παραλία)
17. Άγιος Νικόλαος του Πάλου (παραλία)
18. Χριστός του Απίανου (προς παραλία) (περί το 1750)
Επειδή στην περιοχή φυτρώνουν απίανοι (είδος θάμνου)
19. Άγιος Δημήτριος (κέντρο χωριού)
20. Τίμιος Σταυρός (νότια χωριού)
21. Ανάληψη (ανατολικά του χωριού)
22. Χριστός (νότια του χωριού)
23. Αγία Μαρκέλλα (προς παραλία Καμπιά) (περί του 1998)
24. Αγία Τριάδα (πλατεία χωριού) (περί του 1990)
25. Άγιος Ανδρέας (προς Φάρο) (περί του 1998)
26. Άγιος Ραφαήλ (προς Φάρο) (περί του 1998)
27. Άγιος Εφραίμ (πάνω χωριό) (περί του 1998)
28. Άγιοι Πάντες (πάνω χωριό)
29. Άγιος Ελευθέριος (κέντρο χωριού) (περί του 1998)
30. Αγία Αθηνά (προς Φάρο) (περί του 2002)
31. Παναγία η Φλεβαριώτισσα (κέντρο χωριού, στον αυλόγυρο του Καστελιού)
Προϋπήρχε στο Καστέλι μέχρι τον σεισμό του 1956, όπου και
καταστράφηκε. Ανοικοδομήθηκε πριν από 10 περίπου χρόνια
στην ίδια ακριβώς θέση.
32. Ιερά Μονή Αρχαγγέλου (1731)
Ιδρύθηκε από τους ιερομόναχους Αγάπιο και Αθανάσιο.
Σήμερα δεν υπάρχει.
ΕΜΠΟΡΕΙΟ
1. Παλιά Παναγιά (Καστέλι) (1537-1660)
2. Παναγία (κέντρο χωριού) (1974-1978)
3. Άγιος Σπυρίδωνας (Ποταμός)
4. Άγιος Χαράλαμπος (Πλακωτά)
5. Άγιος Βασίλης (Βουναλάκια)
6. Αγία Φωτεινή (Εξωμύτης) (1984)
7. Άγιος Αντώνης (Μύλοι)
8. Άγιος Γιώργης ο Θαλασσίτης (1537-1650)
Βρίσκεται στην περιοχή του Εμπορείου, μεταξύ Περίσσας και
Εξωμύτη κοντά στη θάλασσα. Αρχικά βρισκόταν μέσα σε έναν μικρό αμπελώνα της Μονής Προφήτη Ηλία.
Αργότερα με αίτηση των κατοίκων του Εμπορείου, σύμφωνα νε την παράδοση, δόθηκε άδεια να χρησιμοποιηθεί ένα μέρος του αμπελώνα ώστε να επεκταθεί ο ναός και μείνει πλέον ανεξάρτητος. Γύρω στο 1970, μετά από
αναγκαίες ανακαινίσεις, τα δύο πλάγια κλίτη μετατράπηκαν σε
παρεκκλήσια.
Νότια του Αγίου Ελευθερίου και Βόρεια του Ευαγγελιστή Μάρκου.
Σήμερα, μετά από την φροντίδα της αδελφότητας, συντηρήθηκε
και αναπαλαιώθηκε και λειτουργεί πλέον ως γυναικείο μοναστήρι
στο οποίο εγκαταβιώνουν δύο μοναχές.
9. Άγιος Νικόλαος ο Μαρμαρίτης (αμπέλια)
Οικογενειακό ταφικό μνημείο του 3ου αιώνα π.Χ. με σχεδόν
τετραγωνικό σχήμα και διαστάσεις 4,18Χ3,59 μέτρα. Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Εμπορείο της Σαντορίνης.
Σώζεται μέχρι και τη στέγη και είναι χτισμένο εξ ολοκλήρου από γκρίζο πελεκητό μάρμαρο.
Στην εποχή μας μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο.
Πήρε την προσωνυμία Μαρμαρίτης από το υλικό κατασκευής
του κτιρίου.
Τρεις μονολιθικοί μαρμάρινοι δοκοί στο εσωτερικό
στηρίζουν τη στέγη από μαρμάρινες πλάκες. Στο εσωτερικό του
υπάρχει μικρή κόγχη, η οποία προοριζόταν να στεγάσει άγαλμα
της θεότητας Βασιλείας, όπως αναγράφεται σε επιγραφή που
υπάρχει χαραγμένη εκεί. Η κόγχη πλαισιώνεται από μικρούς
ιωνικούς κίονες, οι οποίοι στηρίζουν δωρικό επιστύλιο.
10. Ιερός Ναός Αγίου Αβέρκιου Εμπορείου Θήρας
Θεωρείται προστάτης του κρασιού και για το λόγο αυτό οι πιστοί
τον τιμούν πίνοντας τοπικό κρασί και ανοίγοντας για πρώτη
φορά τα βαρέλια με το νέο κρασί της χρονιάς.
11. Προφήτης Ηλίας ο Χαμηλός (Γαβρίλος)
Σε αντιδιαστολή με το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία που είναι
χτισμένο στο ψηλότερο σημείο του νησιού.
12. Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (Γαβρίλος)
13. Αγία Αικατερίνη (Άγιος Βασίλης) (1650-1750)
Μετόχι της Μονής Αγίου Θεοβαδίστου του όρους Σινά
14. Άγιος Μόδεστρος (Άγιος Βασίλης)
15. Άγιος Παντελεήμονας (Άγιος Βασίλης)
16. Άγιος Ιωάννης (Άγιος Βασίλης)
17. Αγία Ειρήνη (Χώνες)
18. Άγιος Μερκούριος (Βλυχάδα)
19. Άγιος Γιώργης ο Φτωχός (Κεντουκλά)
20. Άγιος Νικήτας (αμπέλια)
21. Αγία Ελεούσα (Γουλάς ή Μαματσού)
22. Αγία Τριάδα (Μαματσού) (1700)
Αφιερώθηκε στην Μονή του Προφήτη Ηλία στις 12 Δεκεμβρίου
1756.
23. Άγιος Αρτέμιος (Γουλάς)
24. Άγιος Ευστάθιος (Γουλάς)
25. Παναγία Άη-Γιωργιού (Μαματσού)
Επειδή γιορτάζει του Αγίου Γεωργίου
26. Αγία Θεοδοσία (Λότζα)
27. Άγιος Θεολόγος (Μεσανά)
28. Άγιος Μερκούρης (Χώνες) (1537-1650)
29. Άγιος Αθανάσιος
30. Αγία Παρασκευή (Κατσινάρος)
31. Ταξιάρχης (Βουναλάκια)
32. Άγιος Νικόλαος (Βουναλάκια)
33. Μεταμόρφωση Σωτήρος (Μαματσού)
34. Άγιος Γεώργιος ο Φτωχός (Γαβρίλος)
35. Άγιος Σαμψών (ανάμεσα Βλυχάδας και Κεντουκλά) (1985)
36. Άγιος Γιάννης το δεντρί (Περίσσα) (προ του 1887)
Αφιερώθηκε στην Μονή Προφήτη Ηλία το 1887.
37. Τίμιος Σταυρός (Περίσσα) (προ του 16ου αιώνα)
38. Άγιος Αντώνιος (πηγάδι Περίσσας)
39. Γενέσιο Θεοτόκου ή Παναγία Κατευχιανή (βουνό Περίσσας)
(1537-1650)
40. Αγία Ειρήνη (Περίσσα)(1537-1650)
41. Άγιος Θεολόγος (Ποταμός) Μετόχι Ιεράς Μονής Πάτμου
42. Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (1980)
43. Αγία Αικατερίνη της Σιέννης (είσοδος Καστελιού)
Ανακαλύφθηκε το 1975. Λειτουργούσε παλαιότερα ως μικρό
κοινόβιο των Δομινικανίδων, που ήταν παλαιότερο της Ιεράς
Μονής των Δομινικανίδων στο Σκάρο (1596).
Θηρασία
1. Αγία Ειρήνη (Ρίβα)
2. Άγιος Δημήτριος (Ποταμός)
3. Παναγία Γιάτρισσα (Ποταμός)
4. Παναγία των Εισοδίων ή του Λαγκαδιού (Αγριλιά) (1887)
5. Άγιος Κωνσταντίνος (Μανωλάς) (1874)
6. Προφήτης Ηλίας (Κερά Τρυπητή)
7. Μοναστήρι της Παναγίας της Τρυπητής (Κερά)
Αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου
8. Άγιος Χαράλαμπος (Μανωλάς)
9. Άγιος Σπυρίδωνας (Ποταμός)
10. Άγιος Ιωάννης (Ποταμός)
11. Μεταμόρφωση Σωτήρος (Αγριλιά)
12. Άγιος Ιωάννης (Μανωλάς)
13. Άγιος Κωνσταντίνος και Αγία Ειρήνη (Μανωλάς)
14. Ανάληψη Κυρίου (Μανωλάς)
15. Αγία Κυριακή (Μανωλάς)
16. Αγία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου (Μανωλάς)
17. Άγιος Νικόλαος (Κόρφος)
. Χριστιανά (σύμπλεγμα νησιών)
1. Άγιος Βασίλειος (Βόρεια του νησιού)
2. Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου
Αρχαιότερη όλων των Μονών που ανήκουν στην Ιερά
Μητρόπολη Θήρας. Βρίσκεται στη νησίδα Χριστιανά. Αποκαλύφθηκε το 1857 από τον Ιωσήφ Δεκιγάλα. Ιδρύθηκε μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού σε ολόκληρη την Ελλαδική χώρα, γι’ αυτό και η ονομασία των πρώην ανώνυμων νησίδων, σε Χριστιανά.
Παλαιά Και Νέα Καμένη
1. Άγιος Νικόλαος (Παλαιά Καμένη)
2. Ταξιάρχης (Νέα Καμένη)
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
10 σχόλια:
Θεωρώ πως μας δίνετε η δυνατότητα μέσω αυτής της καταγραφής να έχουμε μία πλήρη εικόνα για τις εκκλησίες στο νησί μας και για αυτό σας ευχαριστώ!
όχι ακριβή εικόνα όμως συνολικά,αφού ψάχνω να βρώ που ακριβώς είναι ένα διπλό εκκλησάκι δίπλα στον δρόμο,νότια που είναι αφιερωμένο στα ονόματα Αγίου Ιωάννη και Γαλάτειας και δεν βλέπω να το έχετε καταγράψει εδώ.
Και η δικια μας εκκλησια στο φαρο διπλα στο ακρωτηρι η παναγια η καλαμιωτισσα που μαζευει στη γιορτη της σχεδον 1800-3000 ατομα
Και η δικια μας εκκλησια στο φαρο διπλα στο ακρωτηρι η παναγια η καλαμιωτισσα που μαζευει στη γιορτη της σχεδον 1800-3000 ατομα
Εξαιρετική η προσπάθεια η εργασία σας αυτή, δεν βλέπω καταγεγραμμένη την εκκλησία στον Καρτεράδο την Παναγία την Προυσιώτισσα μιά πέτρινη όμορφη εκκλησιά το μεγάλο τμήμα της υπόσκαφο , με εξαιρετικό ηχητικό αποτέλεσμα ,κάθε χρόνο στις 23 τιμάται η μνήμη της Παναγιάς της Προυσιώτισσας και την επομένη τιμάται η μνήμη του Κοσμά του Αιτωλού του Πατροκοσμά που λέμε εμείς οι Αιτωλοακαρνάνες .
23 Αυγούστου συμπληρώνω το σχόλιό μου εορτή της Παναγίας της Προυσιώτισσας και 24 Αυγούστου του Κοσμά του Αιτωλού είναι η ημερομηνία που ο ίδιος κοιμήθηκε στα 1779.
12 αποστολοι στην οια την ξεχασατε
Πραγματικά όταν είδα 352 σκέφτηκα μόνο; όπου και να κοιτάξω έχει και 5 - 6 εκκλησίες. Αλλά από ότι βλέπω δεν έχουν καταγραφεί όλες!
Ούτε και το εκκλησάκι του Αγίου Ραφαήλ υπάρχει. Βρίσκεται στο Εμπορειο 20 μετρα απο τον Χριστό
Συγχαρητήρια σε όλους όσους δημιούργησαν αυτή την μοναδικη καταγραφή των εκκλησιών. Έχω φτιάξει κάτι παρόμοιο με φωτογραφικό υλικό για τις εκκλησίες στη Σύρο και γνωρίζω τις δυσκολίες που κρύβει μια τέτοια εργασία.
Σίγουρα μπορεί να υπάρχουν κάποιες παραλείψεις, αλλά μπροστά σε τέτοιον όγκο πληροφοριών αυτό είναι το λιγότερο.
Δημοσίευση σχολίου